Prof Nuri Dragoi
18 Nëntor 2014
Te hotel “Tirana International” arrita pak më herët dhe u ula për të pirë një kafe. Meqë isha me shpinë nga banaku, kur ktheva kokën për të thirrur kamarierin, vura re se dikush po më shikonte me vërejtje. Ishte një burrë që pat kaluar të pesëdhjetat, bjond, me sy bojëqielli. Në tavolinë ndodhej dhe një bashkëmoshatar i tij, me mustaqe të krehura bukur, fytyrë çokollatë, që i hidhte sytë sa andej këtej. Në fillim m’u duk si një qytetar i njohur grek. Madje, po kujtohesha se ku mund ta kisha parë, por kujtesa nuk ma sillte të qartë këtë imazh.
Diçka më erdhi ndërmend, në mënyrë të turbullt dhe u kujtova se, në vitin 1993, kur për arsye ekonomike kisha emigruar në Kallamatë të Greqisë, isha ndeshur pikërisht me këtë njeri. Ndofta në momentin, kur policia na kishte kapur edhe pse ishim me dokumente, dhe na kishte mbyllur në dhomën e izolimit. Ishim 52 vetë në një qeli të vogël, ku mezi merrnim frymë. Ky ishte pikërisht një punonjës i policisë së rajonit të Kallamatës, i cili pasi dëgjoi se brenda po bëhej zhurmë, hapi dritaren e vogël të qelisë dhe në mënyrë brutale tha në greqisht: “Allvanos, kace kala!”(Shqiptarë, rrini urtë!).
Ne i kërkuam të na nxirrnin që andej, sepse po na merrej fryma. Madje disave u ra të fikët. I thamë policit të na sillte ndonjë gotë ujë, por ai u përgjigj: “Nuk ju gjen gjë, jeni racë e keqe!”. Kjo ishte një fyerje e rëndë, por ne nuk mund të thoshim asgjë, sepse në ato momente të vështira, fati na kishte fyer edhe më rëndë, duke na detyruar të shkonim në rrugët e kurbetit. Kishim udhëtuar në bazë të rregullave, me vizë të ambasadës greke. Kishte prej nesh që pat hyrë në shtetin fqinj në këmbë, nga malet, pasi viza 3 mujore nuk mund të merrej pa, të paktën, 100 mijë dhrahmi.
Disa prej nesh policia i mori gjatë kohës që punonim në parcelat e fermerëve grekë, të tjerë në shesh a rrugë në pritje të ndonjë “afendikoi” për punë, dhe na nisën drejt rajonit të policisë.
Ishim mbuluar nga djersët dhe nuk flisnim dot as me njëri-tjetrin. Një nga emigrantët e “burgosur” në këtë dhomë – qeli, nuk po duronte dot më dhe nisi t’i gjuante portës me shkelma, por askush nuk përgjigjej nga jashtë. Pastaj, dy policë e hapën portën dhe në sytë tanë e goditën me grushta të riun, që kërkonte të dilte. Pastaj, e shtrinë për tokë dhe e goditën me shkelma në trup e kokë. E gjakosën dhe njëri prej nesh grisi këmishën, për t’i lidhur plagët që i rridhnin gjak. Pas gjysmë ore, kur disave prej nesh u kishte rënë të fikët, ai që i thoshin punonjës i policisë, hapi derën dhe na tha: “Do të dalin vetëm ata që janë vorioepirotë! Ju të tjerët do kalbeni në burg”. Njëri prej nesh pohoi, se ishte vërtetë vorioepirot. E pyetën për emrin, mbiemrin, krahinën ku kishte lindur dhe i kërkuan pasaportën. Dhe pasi u bindën, e nxorrën jashtë.
Pas gjysmë ore, pyetën përsëri: “A ka ndonjë vorioepirot tjetër”? Këtë radhë u ngritën shumë duar. Në këmbim të lirisë, ata ishin detyruar të hiqeshin si të tillë. Mjaft prej tyre e kishin ndërruar emrin e mbiemrin në Shqipëri dhe kishin marrë pasaporta me emrin e ri. Të tjerë ishin me pasaportat e tyre, ku shënohej emri mysliman apo katolik. I nxorrën me radhë dhe i morën në pyetje. Por, kur u kërkuan pasaportat, disa prej nesh nuk ua dhanë, sepse ishin shqiptarë dhe jo minoritarë grekë, apo vorioepirotë, si i quanin ata. Kjo identifikohej lehtë nga emri, mbiemri dhe të dhënat e tjera të letërnjoftimit. Kështu që i kthyen përsëri në qeli, duke i goditur me shkelma.
Këto po sillja ndër mend, atje në lokal, kur kamarieri më solli kafenë. Ai qëndroi një çast në këmbë dhe më tha: “E ke të paguar nga ai zotëria atje”, duke bërë me shenjë nga personi që ishte ulur pranë burrit që më ngjasonte me policin grek. M’u duk sikur lëshoi një buzëqeshje të shtirë. M’u neverit vetja. Në çast doja të kthehesha nga tryeza e t’ia hidhja kafenë në fytyrë. Por u përmbajta për shkak të faktit, se në atë tryezë ndodhej edhe një vajzë. Ishte një bionde e bukur me flokët kaçurrela. Përveç kësaj, në një lokal të tillë luksoz, askush nuk do të ma falte një skandal të tillë. Më mundonte dhe mendimi se mbase ngjasonte me dikë. Isha me kurriz dhe në kohën kur tjetri priste të ktheja kokën për ta falenderuar, unë menjëherë futa dorën në xhep për të paguar kafenë, me dëshirën për të ikur pa e pirë atë filxhan. Por dikush më preku tek supet. Ishte personi që ishte ulur me të.
– O Nuri, pse nuk më flet? Akoma më mban mëri për provimin e latinishtes? – më tha. E pashë me kujdes dhe u kujtova, që ai ishte një student i viteve të Fakultetit, moshatari im. Kishim qenë bashkë në një bankë, kur dhamë provimin e latinishtes. I vetmi provim që u bë me shkrim. Nexhmedini, të cilit ne i thoshim Nexhi, nuk ishte përgatitur mirë dhe më pyeste për çdo gjë, duke më lënë pa zhvilluar tezën e provimit. Detyrohesha t’i përgjigjesha pyetjes së tij, pasi nuk më linte të qetë. Pedagogu, vuri re që unë komunikoja me të dhe më nxori jashtë nga provimi, duke më quajtur fajtor. “Dil jashtë, – tha ashpër profesori, – nuk merret provimi me kopjo”.
Nexhi mori notë të mirë, ndërsa unë u detyrova ta japë provimin në vjeshtë. U mërzita me të dhe për ca kohë mbajtëm mëri.
Kishin kaluar mbi 30 vjet që nuk ishim parë dhe kjo histori ishte harruar. Bashkë me historinë, unë kisha harruar edhe fytyrën e shokut, i cili ishte burrëruar, shëndoshur shumë dhe tjetërsuar.
– Më fal Nexhi, i thashë – nuk të njoha fare, ndërsa shoku yt i tavolinës me ngjason me një grek.
Ai qeshi me të madhe, duke më thënë: “Është Bardhi, vëllai im. Ka ardhur dje nga Australia, pas 15 vitesh larguar”.
Vura re se në tavolinën e tyre, u ul edhe një bionde tjetër. Ishin rreth të dyzetave, gati të njëjta, si dy pika uji.
– Eja në tryezën tonë të të njoh dhe me gruan time të re, – tha shoku i shkollës.
Unë u ngrita dhe shkova pas tij. Ai më prezantoi me të vëllanë, pastaj u kthye nga vajzat.
– Kjo është gruaja ime. Është greke – shtoi pas pak. Ndërkohë, unë i kisha dhënë dorën asaj dhe u drejtova nga tjetra.
– Ndërsa kjo është motra e saj binjake, por shqiptare – vijoi Nexhi, duke buzëqeshur.
– E çuditshme – i thashë dhe u bëra kureshtar. Si qëndron kjo punë kështu? Si mund të jenë dy motra binjake, me dy kombësi të ndryshme?
Njëra prej tyre, shqiptarja, më tregoi pa të keq.
– Motra ime e ka ndërruar kombësinë. Ka mundur të gjejë një dokument të sajuar me anë të gjendjes civile. Ndërsa unë, nuk kam nevojë ta ndërroj kombësinë. Ose më mirë të them, nuk më ka shkuar në mend një gjë e tillë. Prindërit i kam shqiptarë dhe për këtë jam krenare.
– Mos vallë motra jote ka lindur me baba tjetër? – bëra shaka unë, pavarësisht nga fakti se ato ishin dy binjake dhe kishin lindur në një ditë, madje në një orë. Pastaj, u drejtova nga “grekja” duke e pyetur:
– “Kseris Elenika”?
– Dhen ksero kala elenika, – tha ajo buzagas dhe shtoi. – Di vetëm ca fjalë, por do të mësoj shpejt.
– Asnjë fjalë nuk di, – ndërhyri Nexhi. Më shumë di unë, pasi kam qenë 4 vjet emigrant në Patra, sesa kjo që pretendon të jetë greke. Grekja buzëqeshi por nuk foli.
– Isha e detyruar ta ndërroja kombësinë, pasi po mbush 45 vjeç dhe në Shqipëri nuk përfitoj pension vjetërsie në punë – shtoi “grejkja”. Kam shumë vite pa punë e pa siguracione.
– Dukeni më e re – komplimentova unë. Ajo u kënaq dhe lëshoi një buzëqeshje të embël, duke vijuar.
Kështu kemi “racën”. Ngjajmë nga babi. Unë u ula dhe për një çast ra heshtja.
Por Nexhi e mori shumë shpejt në dorë situatën dhe u tha dy biondeve për mua: Ky është “kurnac”. Në provimin e latinishtes nuk më linte të kopjoja, kursente dhe fjalët dhe për këtë u penalizua. Profesori e nxorri jashtë. Duket se profesori e ndjente nevojën e solidaritetit, jo si ky frikacak. E pa që s’më ndihmonte dhe e nxorri jashtë – tha ai dhe qeshte me të madhe.
– Ti mos u kurse – ia priti kunata – ndihmoje, tregoju solidarë.
Nexhi e kapi shakanë e saj dhe m’u drejtua: Nëse do të më kopjosh mua në jetë, të të kthejë dhe shpërblimin për shqetësimin që të krijova me latinishten, mund të lidh me kunatën time, me kusht që ta marrësh për grua. Por, duhet të lësh pak mjekër dhe mustaqe, si puna ime, që të dukesh si filozof grek i antikitetit!
– Faleminderit i thashë, por nëse lë mjekër, unë dukem si i burgosur. Mbi të gjitha jam i martuar dhe me fëmijë.
– Ju myslimanët merrni nga 6 gra, tha kunata, për të vazhduar shakanë e saj.
– Ndërsa ne grekët lejohemi nga kisha vetëm 3 herë të vëmë kurorë para priftit – ndërhyri e motra dhe të gjithë qeshëm. Pas pak unë pashë orën dhe u ngrita.
– U kënaqa shumë që u takuam – i thashë Nexhit, duke i dhënë dorën.
– Mirupafshim, shtoi tjetri. Nesër do të nisemi për në Greqi. Ndoshta do të takohemi ndonjë ditë tjetër, – shtoi pas pak ai. Mbase nga tetori. U përqafova me Nexhin, u dhashë dorën dhe të tjerëve dhe dola.
Kur shkova në sallë për të filluar mbledhjen, më mbeti në mend rasti i çuditshëm i dy motrave binjake, me dy kombësi të ndryshme.
